Tourette sendromu, genellikle çocukluk döneminde başlayan, istemsizce oluşan, sürekli tekrarlanan ansızın ortaya çıkan hareketler veya seslerden dolayı oluşan tikler olarak ifade edilen nörolojik bir hastalıktır.Tourette sendromu ,ilk kez 1985 yılında Fransız Doktor Gerard Gilles de La Tourette tarafından tanımlanmıştır[1].Halk arasında aniden bağırma, kendini tutamama ve tik hastalığı olarak da bilinir [2].
Tourette sendromlu kişilerin zekâ seviyesinde bir problem bulunmamaktadır. Bireylerin yaşam süreleri Tourette sendromu nedeniyle etkilenmez. Tourette sendromu, uzun yıllar süren bir kronik hastalıktır [1].
1) Tourette sendromu kimlerde görülür ?
Tourette sendromu genellikle çocuklarda görülür.Hastalık genellikle 4-6 yaş aralığında başlar; fakat 10-12 yaş aralığında ortaya çıktığında hastalık daha ciddi ilerler.Bu hastalık kadınlara oranla erkeklerde daha sık gözlenmektedir[2].Tourette sendromu, görülme oranı yaşa bağlı olarak her 10.000 kişide 2-5 olarak tespit edilmiştir [1].
2) Tourette sendromu nedeni nedir?
Tourette Sendromu’nun nedeni tam olarak bilinmemektedir.Fakat genetik faktörlerin bu hastalığın ortaya çıkmasında önemli rol oynadığı düşünülmektedir.Ailesinde Tourette Sendromu görülenlerde bu hastalığın ortaya çıkma ihtimali daha yüksektir[3].Yapılan araştırmalarda Tourette sendromlu bireyin, çocuklarında %50 oranında hastalık görülmektedir. Hastaların birinci dereceden akrabalarında ise %5-15 oranında Tourette sendromuna rastlanmaktadır [1].
Sendromun açığa çıkmasında genetik faktörlerin peşi sıra nörokimyasal, nörobiyolojik, psikolojik ve çevresel faktörlerin de etkisi bulunmaktadır. Nörokimyasal ve nörobiyolojik faktörlerin etkisini gösteren bazı çalışmalar beynin belirli bölgelerinde görülen hasarlara işaret etmektedir. Seratonin, dopaminve noradrenalin salgılarında görülen sorunlar Tourette Sendromu’na neden olabilmektedir [3].
Resim 1: Tourette Sendromu belirtilerinden birkaçı [4].
3) Tourette sendromu belirtileri nelerdir ?
Tourette sendromunun, en önemli belirtileri tiklerdir.Tourette sendromunda belirtiler ikiye ayrılmaktadır.Bunlar vokal ve motor tiklerdir [2].
Vokal tikler: boğaz temizleme,burun çekme,öksürme,esneme,başkalarının sözlerini tekrar etme veya argo sözler şeklinde olabilir [1].
Motor tikler:göz kırpma ve devirme,kaşı kaldırma,başı sallama,başı ve boynu çevirme,omuz silkme,dili dışarı çıkarma,havaya üfleme,nesneleri elleme ve koklama şeklinde olabilir [1].
Ayrıca tik belirtileri olan herkese Tourette diyemeyiz[2].Tik sahibi olan kişiye Tourette sendromu tanısı konulabilmesi için en az bir yıldır devam ediyor olması ve tiklerin karmaşık olarak bulunması gerekir [1].
4) Tourette sendromu teşhisi nasıl yapılır?
Hastalığın patolojik belirtileri bulunmadığından beyin tomografisi (BT), manyetik rezonans (MR) ve pozitron emisyon tomografisi (PET) gibi görüntüleme yöntemleri kullanılarak Tourette sendromu teşhisi konulamaz. Laboratuvar sonucu veya ölçme testlerinden de faydalanılamayan Tourette sendromunda hastalara anamnez ve klinik gözlemler ile uzman hekim tarafından teşhis konulur. Bazı ölçütlerin varlığı hastalığın teşhisinin yapılmasında önemlidir [1].
Özetle teşhisin sağlıklı bir şekilde yapılabilmesi için bu üç maddenin gerçekleşmiş olması gerekmektedir. Bunlar:
Tourette sendromu belirtileri 18 yaşından önce açığa çıkmalıdır.
Hastalarda basit ve karmaşık tikler bir arada bulunmalıdır.
Tiklerin en az bir yıldır devam ediyor olması gerekir[1].
5) Tourette sendromunda tedavi yöntemleri nelerdir?
Tedavi yöntemleri uygulanırken hastaların sosyal çevreleri, tikleri ve nöropsikiyatrik rahatsızlıkları detaylı bir şekilde ele alınmaktadır.Saniyeler içinde biten ve belli belirsiz olan hafif tikler için çoğunlukla herhangi bir tedaviye gerek duyulmamaktadır. Hastaları sosyal olarak ve günlük hayatta çok fazla etkilemeyen hafif tikler için yalnızca destek ve eğitim yeterli olmaktadır [3].
Hafif-orta ve orta-ağır şiddette tikleri olanlarda ise günlük hayatın ne kadar etkilendiği, tiklerin yoğunluğu ve sosyal çevrede yaşanan problemler dikkate alınmaktadır. Bu aşamada, davranışçı çözümler ve terapiler elverişli bulunmaktadır [3].
Davranışçı tedavinin yetersiz kaldığı hastalarda ilaç tedavisi uygulanmaktadır. İlaç tedavisinde en fazla tercih edilen guanfasin, klonidin,klonazepam veya diğer anksiyete ilaçları (özellikle eşlik eden anksiyete varsa) ve antipsikotiklerdir.
Son zamanlarda obsesif kompulsif bozukluk ve parkinson tedavisinde de kullanılan derin beyin stimülasyonu (DBS) Tourette sendromu tedavisinde de kullanılır. Beyin akımının etkinliğini değiştirmek için kullanılan takılabilir bir elektrottan yararlanılır. DBS her Tourette sendromlu bireye uygulanmaz. Cerrahi işlemden önce hastanın psikiyatrist ,nörolog ve beyin cerrahi tarafından kontrol edilmesi ve uygunluğuna karar verilmesi gerekmektedir [1].
Yukarıda okumuş olduklarınızı yaşayan kişilerin nasıl bir hayat sürdürdüklerini direkt onlar ve ailelerinden duymak isterseniz size Türkiye Tik/Tourette Sendromu Gönüllülerinin kendilerini anlattıkları ve hastalığa farkındalık yaratmak için çekilen kısa videoyu paylaşmak isterim.
Dilerim insanlar Tourette Sendromu hakkında daha fazla bilinçlenir ve hastalığa sahip bireylere yardımcı olabilirler.
Video: https://www.youtube.com/watch?v=MQK6ZvGfNvI Erişim Tarihi:26.03.2021
Kaynaklar:
https://www.medicalpark.com.tr/tourette-sendromu/hg-2483 Erişim Tarihi:26.03.2021
https://www.okanhastanesi.com.tr/tourette-sendromu-nedir Erişim Tarihi:26.03.2021
https://www.medicana.com.tr/saglik-rehberi-detay/10337/tourette-sendromu Erişim Tarihi:26.03.2021