Kontrollü ilaç salım teknojileri, istenen terapötik etkiyi güvenli bir şekilde elde etmek için ihtiyaç duyulduğunda nanopartiküllere dayalı bir farmasötik bileşiğin vücutta taşınmasını sağlar [4].
İlaçlar çok eski zamanlardan beri insan sağlığını iyileştirmek için kullanılmaktadır. İlaç verme uygulamaları son birkaç yılda çarpıcı biçimde değişmesiyle birlikte yakın gelecekte daha da büyük değişiklikler beklenmektedir. Tüm bu ilerlemelerle birlikte birçok ilaç, en gelişmiş moleküler biyoloji stratejileri kullanılarak üretilenler bile, ilacın hedefi olmayan sağlıklı dokularla etkileşime girmesi nedeniyle kabul edilemez yan etkilere sahiptir. Yan etkiler; kanser, nörodejeneratif hastalıklar ve bulaşıcı hastalıklar gibi birçok hastalık için en uygun ilaçları tasarlama becerimizi sınırlamaktadır.
Hastalarda ilaca, verilme şekline ve vücudumuzun nasıl yanıt verdiğine bağlı olarak bazen yan etkiler ortaya çıkar. Bu yan etkiler kişiden kişiye türü ve ciddiyeti açısından büyük ölçüde değişebilir. Örneğin, mevsimsel alerjiler için ağızdan alınan bir ilaç istenmeyen uyuşukluğa veya mide rahatsızlığına neden olabilir [6].
İlaçları tüm vücudu etkileyen (sistematik) şekilde değil yerel olarak uygulamak, bir tedavinin etkisini yani biyoyararlanımını en üst düzeye çıkarırken yan etkileri ve ilaç toksisitesini azaltmanın yaygın bir yoludur. Farmakolojide biyoyararlanım, bir ilacın etki bölgesine ulaşma hızının ve kapsamının bir ölçüsüdür. Lokalize bir enfeksiyon için ciltte kullanılan antibakteriyel bir merhem veya ağrılı bir eklemin kortizon enjeksiyonu, bu ilaçların sistemik yan etkilerinden bazılarını önleyebilir [1].
İlaç salım sistemleri, bir ilacın salındığı hızı ve vücutta salındığı yeri kontrol eder. Bazı sistemler her ikisini de kontrol edebilir. İlaç salım sistemleri üzerine güncel araştırmalar dört geniş kategoride tanımlanabilir: dağıtım yolları, dağıtım araçları, kargo ve hedefleme stratejileri. İlaçlar dağıtım yolları şu şekildedir; yutma, soluma, deri yoluyla emilme ya da intravenöz enjeksiyon yoluyla. Her yöntemin avantajları ve dezavantajları vardır. Tüm yöntemler her ilaç için kullanılamaz [1].
Bir ilaç taşıyıcısı, ilaç uygulamasının seçiciliğini, etkililiğini geliştirmeye hizmet eden ilaç verme sürecinde kullanılan bir araçtır. İlaç taşıyıcıları öncelikle bir ilacın sistemik dolaşıma salınmasını kontrol etmek için kullanılır. Bu, ya ilacın uzun bir süre boyunca yavaşça salınmasıyla ya da pH'daki değişiklikler, ısı uygulaması ve ışıkla aktivasyon gibi bazı uyaranlarla ilacın hedefinde tetiklenmiş salımla gerçekleştirilebilir. İlaç taşıyıcıları ayrıca suda çözünürlüğü veya zar geçirgenliği zayıf olan birçok ilacın farmakokinetik özelliklerini, özellikle biyoyararlanımını geliştirmek için kullanılır [3].
Şekil 1: Kontrollü salım araçları olarak kullanılan farklı nano taşıyıcı türleri [2]
Her biri benzersiz avantajları ve dezavantajları olan çok çeşitli ilaç taşıyıcı sistemleri geliştirilmiş ve incelenmiştir. Daha popüler ilaç taşıyıcı türlerinden bazıları arasında lipozomlar, polimerik miseller, mikrosferler ve nanopartiküller bulunur [4].
Hiç kuşkusuz ki gelişen teknojiler ile kontrollü ilaç salım sistemlerini tedavi basamaklarında çokça görmeye devam edeceğiz...
Kaynakça
Senapati, S., Mahanta, A.K., Kumar, S. et al. Controlled drug delivery vehicles for cancer treatment and their performance. Sig Transduct Target Ther 3, 7 (2018). https://doi.org/10.1038/s41392-017-0004-3
Svenson, Sönke (2004). Carrier-Based Drug Delivery. Washington, D.C.: American Chemical Society. p. 4. ISBN 9780841238398.
Zhang, Silu; Chu, Zhiqin; Yin, Chun; Zhang, Chunyuan; Lin, Ge; Li, Quan (2013). "Controllable Drug Release and Simultaneously Carrier Decomposition of SiO2-Drug Composite Nanoparticles". J. Am. Chem. Soc. 135 (15): 5709. doi:10.1021/ja3123015. PMID 23496255.
https://hipwallpaper.com/drug-delivery-wallpapers/ Erişim:10.02.2021
Lavik, E. B., Kuppermann, B. D., & Humayun, M. S. (2013). Drug Delivery. Retina, 734–745. doi:10.1016/b978-1-4557-0737-9.00038-2