Polenler, çiçeklerin neslinin devam etmesini sağlayan önemli yapılardır. İlkbahar mevsiminde etrafta uçuşan tanecikler olarak da bilinen bu hücreler, rüzgâr, böcek, sinek vb. etkenlerle taşınarak başka yerde bulunan aynı cins çiçeğin döllenmesini sağlamaktadır. Tanecikler olarak aklımıza gelen polenler, en kuvvetli asitlere ve yüksek sıcaklık değerlerine karşı oldukça dayanıklıdırlar [1]. Geçmişten günümüze yapılan araştırmalarla polenlerin yüksek besin kaynağı olduğu ve ilaç üretimi için kullanılabilecek bir hammadde olduğu keşfedilmiştir. Doğa bilimlerinde polen ve sporların araştırıldığı bilim dalına palinoloji denir. Palinoloji terimi son yıllarda karşımıza adli palinoloji olarak çıkmaktadır. Adli palinoloji, bitki polen ve sporlarının adli olaylarda kanıt olarak kullanılmasıdır. Olay yerinde incelenmek üzere alınan numunelerden polen veya spor tespiti, olayın ne zaman ve nerede gerçekleştiği hakkında bilgi vermektedir. Ayrıca şüpheli şahısların da olay yerinde olup olmadığını anlamak için kullanılan etkili bir yöntemdir. Bu bilim dalının resmi olarak kayıtlara geçmesi 1950’lere kadar dayanmaktadır. Peki bu konuda bitkilere ne kadar güveniliyor?
3 Mart 1992 tarihinde Arizona’da bir kadın cesedine ulaşıldı. Cesedi gördüğünü iddia eden şahıstan ve arabasından alınan örnekler ile olay yerinde bulunan Palo Verde ağacının tohum örneklerinin birebir uyuştuğu gözlemlendi. Ancak Arizona eyaletindeki tüm Palo Verde ağaçları aynı DNA’ya sahip ise, bu durumda şüpheli şahsa suçlu diyebilir miyiz? Arizona Üniversitesi bitki genetikçisi Dr. Timothy Helentjaris ile görüşüldü ve Dr. Helentjaris eyaletteki 100 farklı Palo Verde ağacının DNA’sını çıkarttı. Sonuç, hepsinin DNA’sı farklı! Ve dahası şüpheli şahsın aracındaki tohum ile uyuşan tek ağaç olay yerinde bulunan Palo Verde ağacının DNA’sı ile uyuştu [2]. Bu olay ile birlikte bitki DNA’larının adli olaylarda kanıt olarak gösterilmesine izin verilmiştir.
Kaynak: İnovatif Kimya Dergisi
Türkiye’de ilk kez 2006 yılında palinolojik veriler resmi kayıtlara geçmiştir. Sakarya ilinde meydana gelen bir hırsızlık ihbarı ile polis, hırsızın girdiği evdeki kişilerin anlattığına göre bir kişi yakalamış, evdeki çift de o kişiyi teşhis etmiştir. Zanlı tutuklanarak mahkemeye sevk edilmiştir. Olay yeri inceleme ekiplerince hırsızın eve girmek için tırmandığı ağaç çevresinden, bahçeden, balkon korkuluklarından ve zanlının kıyafetlerinden örnekler alınmıştır. Bu olayda amaç, tespit edilecek polen ve sporlar ile zanlının olay mahallinde bulunup bulunmamasıdır. Zanlıdan 4 farklı numune, çevreden 7 farklı numune alınmıştır. Birkaç ortak polen bulunmasına karşın şüpheli şahsın olay yerinde bulunduğunu ispatlar nitelikte olmamıştır. Zanlıya karşı başka bir maddi delil olmaması ve palinolojik delillerin gösterdiği sonuca göre şüpheli şahıs için beraat kararı verilmiştir [3]. Bu dava ile ülkemizde ilk defa palinolojik veriler kullanılmış ve kayıtlara geçmiştir.
Palinolojik Deliller Nereden Toplanır? Hangi Amaçlar için Kullanılır?
Polen ve spor numunelerini olay yerinde bulunan çeşitli kaynaklardan toplayabiliriz. Çeşitli ev eşyaları, ambalaj ve kutu malzemeleri, boya malzemeleri, battaniye, halı, yün kıyafetler, çeşitli yapışkan maddeler, ayakkabı tabanındaki kalıntılar, toprak, bitkiler, kadavra kısımları (el, parmak ve tırnak araları, solunum yolları gibi) ve aklınıza gelebilecek birçok maddeden polen ve sporlar tespit edilebilmektedir [1]. Bu bulgular hırsızlık, insan kaçakçılığı, insan öldürme, terörizm, yasadışı ithalat vb. olaylarda kullanılabilmektedir. Bu sayede, olayın nerede gerçekleştiği, olay yerinde hangi eşyaların kullanıldığı, olay yerinde bulunan şahısların tespit edilmesi gibi önemli bilgiler bulunabilmektedir [4].
Kaynakça
Hüsamoğlu, Y. (2017). Hırsızlık Olaylarında Adli Palinolojinin Kullanımı ve Yararları.
Başkan, İ. (2020, Temmuz 16). Mark Bogan’ın Kamyonu ve Adli Botanik: Bitki DNA’sı ile Çözülen İlk Cinayet! Evrim Ağacı: https://evrimagaci.org/mark-boganin-kamyonu-ve-adli-botanik-bitki-dnasi-ile-cozulen-ilk-cinayet-8987 adresinden alındı.
DOĞAN, C., & KARAKUŞ, O. (2007). Türkiye’de palinolojik delillerin yardımıyla çözülen ilk hırsızlık olayı. Adli Bilimler Dergisi, 6(4), 36-42.
ZORLU, E., & ÇETİN, G. (2007). Giysilerdeki ve ayakkabılardaki topraktan elde edilen polenlerin adli bilimlerde kullanılması. Adli Tıp Dergisi, 21(3), 13-24.