Kitosan, yengeç, ıstakoz ve karides gibi kabuklu deniz hayvanlarının sert dış iskeletinde bulunan kitinin deasetilasyonundan elde edilen doğal bir biyopolimerdir ve çok sayıda uygulama için disiplinler arası yaklaşımlarla araştırılmıştır. Kitosan biyomalzemeleri, biyouyumluluk, biyolojik olarak parçalanabilirlik, toksik olmama ve çok çeşitli antibakteriyel ve antifungal aktivite gibi benzersiz özelliklere sahiptir. Ek olarak, kitosan doğadaki tek katyonik polisakkarittir ve işlev ve uygulama amacına bağlı olarak kimyasal olarak türevlere dönüştürülebilir [1,2,3].
Kitosanın Faydaları Nelerdir?
Tümör ve kanser tedavisinde kullanılır.
Ağır metalleri vücuttan uzaklaştırmaya yardımcı olur.
Bağışıklık sistemini güçlendirir.
Doku mühendisliği için çok önemli bir biyopolimerdir.
Diyabet hastalarının tedavisinde kullanılır [4].
Kullanım Alanları Nelerdir?
Kullanım alanı oldukça geniştir ve bu alanlar; tıp, eczacılık, biyoteknoloji, kozmetik, gıda, ilaç vb. dir [4,5,6].
Yüksek biyouyumluğunun yanı sıra biyobozunur ve anti-enflamatuar özelliklerine sahip olması nedeniyle doku mühendisliği, ilaç taşıma sistemleri ve yara onarımı gibi birçok biyomedikal uygulamalarda hem tek başına hem de kompozit yapılar şeklinde sıklıkla kullanılmaktadır.
Biyobozunur, alerjik ve toksik olmayan özellikleri sayesinde bu maddenin medikal ve farmasötik açıdan önemli kullanım alanına sahiptir.
Yara örtüsü, yara bandı, sargı bezi gibi malzemelerin yapımında kullanılır.
Tıpta cerrahi sütür, yapay deri, diş dolgu maddesi olarak da kullanılmaktadır.
Ağır metallerin atık sulardan uzaklaştırılmasıyla su arıtımını sağlar.
Yağ moleküllerini yakalayıp atabilme özelliği sayesinde zayıflamaya ve kolestrolü düşürmeye yarar.
Damar tıkanıklığı oluşumunu engeller. Ayrıca iyi kolestrol(HDL)’nin artmasına kötü kolestrol(LDL)’ nin azalmasını sağlar [7].
Eksikliğinde Ne Olur?
Kitosan eksikliği hücre aktivasyonunu düşürür ve bazı hastalıkların kitosan eksikliğinden dolayı ortaya çıkmaya başladığı düşünülmektedir. Bu hastalıklar [8,9]:
Kalp beyin ve damar hastalıkları
Tümör
Diyabet
Bağışıklık sisteminin zayıflaması
Fizyolojik sağlık sorunları vb.
Kaynakça:
Paul, P., Kolesinska, B., & Sujka, W. (2019). Chitosan and Its Derivatives - Biomaterials with Diverse Biological Activity for Manifold Applications. Mini reviews in medicinal chemistry, 19(9), 737–750. https://doi.org/10.2174/1389557519666190112142735
Fakhri, E., Eslami, H., Maroufi, P., Pakdel, F., Taghizadeh, S., Ganbarov, K., Yousefi, M., Tanomand, A., Yousefi, B., Mahmoudi, S., & Kafil, H. S. (2020). Chitosan biomaterials application in dentistry. International journal of biological macromolecules, 162, 956–974. https://doi.org/10.1016/j.ijbiomac.2020.06.211
Ribeiro, J., Vieira, R. S., Melo, I. M., Araújo, V., & Lima, V. (2017). Versatility of Chitosan-Based Biomaterials and Their Use as Scaffolds for Tissue Regeneration. TheScientificWorldJournal, 2017, 8639898. https://doi.org/10.1155/2017/8639898
https://www.livestrong.com/article/225178-what-is-chitosan-used-for/ Erişim Tarihi:31.03.2021
https://supplementansiklopedisi.com/chitosan-kitosan-nedir/ Erişim Tarihi:31.03.2021
https://www.fitolsam.com/blog/kitosan-chistosan-nedir-faydalari-nelerdir Erişim Tarihi:31.03.2021
https://www.kimyadersi.org/kitosan.html Erişim Tarihi:31.03.2021
https://www.tech-worm.com/kitosan-nedir-kullanim-alanlari-nelerdir/ Erişim Tarihi:31.03.2021