Günümüze kadar tanımlanmış hayvan türlerinin %83’ünden fazlasını oluşturan eklembacaklılar (Arthropoda) şubesi içerisinde yer alan yüzlerce tür, cesetleri besin kaynağı olarak kullanmaktadır [6]. Bu böcek türleri, biyolojik tercihlerine ve cesedin bozulma evrelerine bağlı olarak ceset üzerinden beslenip, gelişimlerini sürdürebilmektedirler. Adli entomoloji ise klasik metotların yeterli olmadığı durumlarda, ceset üzerinde bulunan bu böcek ve diğer eklembacaklıların adli vakaların aydınlatılmasında kullanılmasıdır [5].
Şekil 1: Adli Entomolojide Faydalanılan Eklembacaklılardan Bir Kısmı [3]
I. Böceklerin Ölüme Dair Detayların Ortaya Çıkarılmasıyla İlişkisi
a. Ölüm Sonrası Zamanın Tespiti
Bir ölüm olayında akla gelen ilk sorulardan biri ölümün gerçekleştiği zamandır. Peki böcekler bize ölüm zamanını nasıl söyleyebilir? Adli entomologlar, yaklaşık ölüm zamanını belirlemek için başlıca iki yöntem kullanırlar. Bunlardan ilki, hangi tür eklembacaklıların çürüyen cesedin üzerinde veya içinde bulunduğuna bakılmasıdır. Bir diğeri ise, bu böceklerin gelişim evrelerinden yola çıkarak şahsın ölüm zamanını belirlemektir. Bir entomoloğun hangi yöntemi kullanacağı, büyük ölçüde şahsın tahmini öldüğü zamana göre belirlenir. Vücudun bir aydan daha kısa süre içerisinde öldüğünden şüpheleniliyorsa, böceklerin yaşam döngüsüne bakılır ancak vücudun bir aydan bir yıla kadar bir süre öncesinde öldüğünden şüpheleniliyorsa, o zaman farklı böceklerin birbiri ardına vücuttaki kolonizasyonuna bakılır [3].
Şekil 2: Kurt Sineğinin Yaşam Evreleri [1]
b. Ölüm Yeri Tespiti
Entomolojik bulgular özellikle ölüm yerinin tespitine ve cesedin yerinin değiştirilip değiştirilmediğine dair önemli deliller sağlar. Kendi spesifik habitatından farklı bir ortamda bulunan böcekler cesedin yer değiştirdiğine dair bir göstergedir. Bir başka deyişle cesedin üzerindeki böcek faunası ile olay mahallindeki böcek faunasının birbiriyle örtüşmemesi cesedin yerinin değiştirildiği ihtimalini akla getirmelidir [2]. Entomolojik bulguların detaylı incelemesi sonucunda cinayetin işlendiği ortamın kapalı-açık, sıcak-soğuk, nemli-kuru vb. gibi özellikleri hakkında önemli ipuçları elde edilebilir.
c. Ölüm Şekli ve Travma Bölgesinin Tespiti
Normal şartlarda böcek türleri yumurtlama ve de larvaların beslenmeleri için genital organlar, anüs ve başın doğal açıklıklarını kullanırlar (kulak, göz, burun delikleri gibi) ancak cesedin herhangi bir yerinde açık yara varsa böcekler öncelikle bu yara bölgesine çekilirler. Bıçaklanma vb. kaynaklı açık yaraların lokalizasyonu böcek ve larvaların olağan dışı beslenme lokalizasyonu ile tespit edilir. Cesedin üstünde hiç böcek olmaması, şahsın oldukça soğuk bir ortamda öldüğünü, aşırı şekilde yandığını veya kapalı bir konteynerde kaldığını düşündürür [5].
Şekil 3: Adli İnceleme İçin Olay Mahallinden Böceklerin Toplanması [1]
d. İlaç ve Toksinlerin Analizi
Cesede ait dokulardaki ilaç ve diğer toksinleri tahlil etmek için cesetten beslendiği tespit edilen böceklerin incelendiği entomotoksikoloji, adli entomolojinin bir alt dalıdır [5]. Oldukça ileri çürüme evrelerinde bulunan cesetlerde toksin madde analizi için uygun doku bulunmayabilir. Böyle durumlarda ceset üzerinden toplanan böcekler ilaç, zehir, uyarıcı madde vb.nin varlığının tespiti için alternatif delil olarak kullanılır.
II. Böceklerin Ölüm Sonrası İnsan Vücudundaki Değişimlerle İlişkisi
Cesedin farklı bozulma aşamaları, farklı zamanlarda farklı böcekleri çeker. Çürümekte olan cesedi besin olarak veya yumurtlama ortamı olarak kullanan bazı türler direkt olarak cesede gelirken, bazı türler de diğer böceklerin oluşturduğu topluluklar üzerinden beslenmek üzere cesede gelirler. Leş sinekleri ve et sinekleri cesetten epeyce geniş alanlara kadar yayılabilen kokunun da etkisiyle genellikle yeni ölü bir bedene ilk yerleşen böceklerdir. Çürüme evresinin ilerlemesine bağlı olarak cesetten farklı kokular yayılır ve yayılan bu kokular diğer eklembacaklıların da ceset üzerinde belirli sırayla kolonize olmasına sebep olur [5]. Ceset kalıntılarındaki görünüm, renk ve aynı türden canlıların varlığı birçok türün cesede gelmesinde önemli rol oynar [4].
Teknik Kelimeler:
Entomoloji: Böcek bilimi.
Fauna: Fauna veya direy, belli bir bölgede yaşayan hayvanların tümüne verilen addır.
Habitat: Habitat ya da yaşam alanı, bir canlının yaşadığı ve geliştiği yer.
Kolonizasyon: Kolonizasyon, bir türün, yeni alanlara yayılarak buralarda çoğalmasıdır.
Toksin: Kimi canlı organizmada görülen zehir.
Kaynakça: