Bu günlerde adlarını salgın sebebiyle fazlaca duyduğumuz bu uçan memelilerin sahip oldukları ilginç immün sistemleri hakkında sizlere öğrendiğim birkaç özelliklerden bahsetmek istiyorum. Öncelikle, SARS-COV ve SARS-COV 2 gibi koronavirüs türlerinin yarasalarda bulunduğunu bilmekteyiz ve elbette insanlara da onlardan bulaştığı tahmin edilmekte fakat bu koronavirüs türleri yarasaların vücutlarında bulunup kendileri açısından insanlara nazaran daha az inflamasyona neden oluyor. Peki bizler açısından bu inflamasyonların sonucu ölüme kadar seyretme eğilimi olmasına karşın yarasalar bu inflamasyon etkisini nasıl dengeliyorlar? Sadece immun sistemleri değil sahip oldukları fizyolojik özellikleri bakımından da bilim insanlarınca ilgi uyandıran bu canlılar, nasıl oluyor da sahip oldukları büyüklük ile hem uçmak gibi efor gerektiren bir aktiviteyi gerçekleştirip hem de çok uzun bir ömüre sahip olabiliyorlar? Araştırmalar sonucunda ulaşılmak istenen cevaplar hem insanların immün sistemlerini geliştirmek için hem de insan ömrünü uzatmak konusunda cevaplara sahip olabilme amacını taşımaktadır.
Görsel 1. Yarasaların sahip oldukları İnterferon ve İnterferon Uyarılmış Genlerin göstermiş oldukları yüksek etki ve dengelemek için de az miktarda üretmiş olduğu NLRP 3 gibi proteinler gösterilmektedir [2].
Yukarıdaki görsellerde bahsedilen interferonlara değinmek gerekirse kısaca, interferonlar vücutta bulunan bazı organlarımız tarafından sentezlenen ve vücuda girmiş olan virus, bakteri ya da çesitli parazitlere tepki olarak üretilen proteinlerdir. Aynı zamanda sitokin adı verilen glikoproteinlerin de en kapsamlı sınıfı olarak gösterilmektedirler. Dört çeşit interferon bulunmakla birlikte bunlar şu şekilde söylenebilir “İnterferon Alfa” akciğerlerimiz tarafından, “İnterferon Gama” T lenfositleri tarafından, “İnterferon Tau” trophoblast hücreleri tarafından, son olarak “İnterferon Beta” vücudun diğer belirli hücreleri tarafından üretildiği bilinmektedir [3].
Şu zamana kadar elde edilen sonuçlardan bilim insanları yarasaların vücutlarındaki homeostaziyi insanlara göre daha sağlıklı bir şekilde koruduğu düşünülüyordu. Homeostaziden de kısaca bahsetmek gerekirse, her canlı vücutlarına uygulanmış olan etkiyi bir şekilde azaltarak o etkinin olası zararlarını engellemeye çalışmaktadır çünkü yaşaması buna bağlıdır. Koronavirüs insan vücuduna bulaştığı zaman insan vücudunun sahip olduğu antikorlar üzerlerine düştüğü gibi sorunu ortadan kaldırıp homeostaziyi yeniden oluşturmak isterken yüksek inflamasyona sebep olup sitokin fırtınası başlatarak zararlı olan virüsleri hedeflemek yerine vücudun sahip olduğu sağlıklı hücreleri de artık hedef edindiği için çeşitli organlarda hasara ve buna bağlı olarak ileri aşamalarda da ne yazık ki ölüme sebebiyet verebilmektedir. Son yapılan çalışmalar göstermiştir ki, insan ve farelerde stres ve enfeksiyonla mücadele etmek için salgılanan NLPR 3 isimli proteinin yarasalarda aşırı virus yüklemesine maruz kalma durumunda bile az miktarda salgılandığı gözlenmiş [1]. Bu proteinden yola çıkarak bilim insanları yarasa immün sistemindeki bu denge mekanizması üzerinde eğilerek öncelikli olarak maruz kalınan hastalıkların tedavisinde, sonrasında da yaşlanma konusunda yarasalardan elde edilecek verilerden insanların fayda sağlamasını hedeflemektedirler. Çünkü yazmın başında da bahsettiğim gibi yarasaların sahip oldukları vücut boyutu ve uçması arasındakı ilişki de bu yüksek enerji gerektiren aktiviteyi de nasıl karşıladığı ve bu kadar yorucu aktiviteleri gerçekleştirip uzun ömre sahip olduğu da yine bilim insanları tarafından duyulan büyük bir merak konusudur.
Kaynakça:
Matae Ahn, Danielle E. Anderson, Qian Zhang, Chee Wah Tan, Beng Lee Lim, Katarina Luko, Ming Wen, Wan Ni Chia, Shailendra Mani, Loo Chien Wang, Justin Han Jia Ng, Radoslaw M. Sobota, Charles-Antoine Dutertre, Florent Ginhoux, Zheng-Li Shi, Aaron T. Irving, Lin-Fa Wang. Dampened NLRP3-mediated inflammation in bats and implications for a special viral reservoir host. Nature Microbiology, 2019; DOI: 10.1038/s41564-019-0371-3
Görsel 1, 20.02.2021 tarihinde Nature Microbiology dergisinin Web Sisteminden alınmıştır: https://www.nature.com/articles/s41586-020-03128-0/figures/2
“İnterferonlar” Hakkındaki bilgiler, 09.03.2021 tarihinde Wikipedia web sitesinden alınmıştır: https://tr.wikipedia.org/wiki/%C4%B0nterferon