Nano boyuttaki parçacıkların bilimi, nanoteknoloji olarak adlandırılmaktadır. Nanoteknoloji organik kimya, moleküler biyoloji, endüstri, elektronik ve tıp gibi birçok alanda kullanılmaktadır. Sağlık sektöründe nanoteknolojinin kullanımı sayesinde hastalıkları daha erken teşhis etmek, bu sayede hastalıkları önlemek ve daha iyi izlemek mümkün olabilmektedir. Nano ilaç dağıtım sistemleri sayesinde, etken maddeler etki noktasına taşınabilir; sadece hedef organ, doku ve hücrelerde etkili olabilirler; doz ve doz aralıkları azaltılabilir ve yan etkiler azaltılabilir [1].
İlaç etken maddelerinin istenen konsantrasyonlardan daha düşük erişimi ve etki noktasındaki toksik seviyelerden daha yüksek birikimleri, olağan yan etkilerdendir. Bu yüzden dünya çapında , yüksek konsantrasyonlardaki etken maddelerin hedeflenen yere aktarılması ve yan etkilerin mümkün olduğunca azaltılması için ilaç taşıma sistemleri konusunda çalışmalar yapılmaktadır [1]. Bu çalışmaların bazılarından aşağıda bahsedilmektedir.
Oküler Hastalıkların Tedavisinde Nano Tabanlı İlaç Taşıma Sistemi
Gözün yapısı, doğası gereği çok karmaşıktır. Bu da ilaç araştırmacıları için ilacı farklı uygulama yollarıyla istenen bölgelere ulaştırmayı zorlaştıran bir görevdir. Nano tabanlı sistemin geliştirilmesi, ilacın istenen konsantrasyonda verilmesine yardımcı olmuştur. İlaçların lipozomlar, dendrimerler, katı lipid nanoparçacık, nanoyapılı lipid taşıyıcı, nanoemülsiyon ve nanosüspansiyon içine kapsüllenmesiyle penetrasyon özelliği, biyoyararlanım ve kalma süresinde iyileşme sağlanmıştır [2].
Kolon Hedefli Nano İlaç Dağıtım Sistemleri
Kolon hedefli ilaç dağıtımı için nano-ilaç dağıtım sistemleri; ülseratif kolit, crohn hastalığı, kolon kanseri gibi kolonu etkileyen yerel hastalıklar, peptit veya protein ilaçları ve aşıların verilmesi için aktif bir araştırma alanıdır. Özellikle, kolona hedeflenmiş nano-ilaç verilmesi kolona özgü hastalıklar için avantajlıdır çünkü nanopartiküller hastalıklı kısımlarda birikebilir, terapötiklerin etkilerini iyileştirebilir ve sistemik toksisiteyi azaltan lokal tedavileri mümkün kılabilir [3].
Alzheimer Hastalığında Nano İlaç Dağıtım Uygulamaları
Alzheimer hastalığı en sık bildirilen nörodejeneratif bozukluklardan biridir ve yaşlı nüfusta kabaca %30 oranında arttığı tahmin edilmektedir. Alzheimer'ın çeşitli moleküler hedeflerine karşı çok sayıda ilaç adayının taranmasına rağmen, asetilkolinesteraz inhibitörleri gibi sadece birkaç aday şu anda etkili bir klinik terapi olarak kullanılmaktadır. Bununla birlikte, bu ilaçların merkezi sinir sistemine hedeflenen ilaç teslimi, yetersiz çözünürlük, düşük biyoyararlanım ve kan-beyin bariyerinin engelleri nedeniyle düşük verimlilik dahil olmak üzere çeşitli sınırlamalar sergiler. Nanoteknolojideki mevcut gelişmeler, aktif ilaç adaylarının sağlanmasında bu tür sınırlamaların üstesinden gelmek için fırsatlar sunmaktadır. Nanoilaç dağıtım sistemleri, ilaç moleküllerinin merkezi sinir sistemine penetrasyonunu kolaylaştırarak ve biyoyararlanımlarını geliştirerek çeşitli terapötik kısımları hedeflemede umut vericidir [4].
Vitiligo Tedavisi için Nano-İlaç Dağıtım Sistemi
Vitiligo, hastanın fiziksel sağlığını, ruh sağlığını ve yaşam kalitesini ciddi şekilde etkileyen bir depigmentasyon hastalığıdır. Terapötik amaç, oksidatif stresi gidererek immünreaksiyonu kontrol etmeyi amaçlar. Ne yazık ki, kütikül bariyer işlevi ve spesifik birikimin olmaması, tatmin edici olmayan terapötik sonuçlara ve yan etkilere yol açar. Nanoteknolojinin tanıtımı ve yeniliği, vitiligoyu tedavi etmek için yeni stratejilerin geliştirilmesi için ilham ve ipuçları sunmaktadır. Günümüzde; lipozomlar, niozomlar, nanohidrojel ve nanopartiküller üzerinde vurgu yaparak, vitiligo tedavisi için nano-ilaç dağıtım sistemlerini içeren çalışmalar mevcuttur. Bu çalışmalar, ilaç yükleme verimliliğini artırarak veya penetrasyonu artırarak önemli ilerlemeler sağlamıştır. Bu çalışmalara dayanarak, vitiligonun topikal nano-ilaç verme sistemleri tedavisi için, transdermal penetrasyonun teşvik edilmesi, ilaç tutulmasının arttırılması ve melanin rejenerasyonunun kolaylaştırılması dahil olmak üzere önerilen üç prensip vardır. Bu fikirlerin sunumu, vitiligoyu yenecek topikal ilaç dağıtım sistemlerinin gelecekteki gelişimi için ilham verebilir [5].
Yara Tedavisi Ve Cilt Yenilenmesinde Nano İlaç Dağıtım Sistemleri
Cilt hasarları, insanların maruz kaldığı en yaygın lezyonlardan biri olarak tanımlanır, kronik yaralar ve derin yanıklar gibi bazı yaraların yok edilmesi oldukça zordur. Mevcut yara tedavilerinin de yetersiz olduğu ve tatmin edici olmaktan uzak olduğu kanıtlanmıştır. Son teknoloji nanoteknoloji, yeni tedavilerde devrim yapmak, icat etmek veya mevcut tıbbi tedavilerin etkinliğini artırmak için benzeri görülmemiş bir fırsat sunmaktadır. Özellikle nano-ilaç dağıtım sistemleri, biyoaktif molekülleri uygulanan alana tutturur, ilaç salınımını sürdürür ve ilaçların terapötik etkilerini açıkça arttırır, böylece cilt yenilenmesiyle ilgili alanda iyi bir sonuç oluşturur [6].
KAYNAKÇA
[1] Marangoz Ö, Yavuz O. Nano-ilaç taşıma sistemleri ve toksikolojik değerlendirmeleri. Turk Hij Den Biyol Derg, 2020; 77(4): 509-526
[2] Qamar, Zufika et al. “Nano-Based Drug Delivery System: Recent Strategies for the Treatment of Ocular Disease and Future Perspective.” Recent patents on drug delivery & formulation vol. 13,4 (2019): 246-254. doi:10.2174/1872211314666191224115211
[3] Naeem, Muhammad et al. “Advances in colon-targeted nano-drug delivery systems: challenges and solutions.” Archives of pharmacal research vol. 43,1 (2020): 153-169. doi:10.1007/s12272-020-01219-0
[4] Karthivashan, Govindarajan et al. “Therapeutic strategies and nano-drug delivery applications in management of ageing Alzheimer's disease.” Drug delivery vol. 25,1 (2018): 307-320. doi:10.1080/10717544.2018.1428243
[5] Sun, Ming-Chen et al. “Recent Progress and Future Directions: The Nano-Drug Delivery System for the Treatment of Vitiligo.” International journal of nanomedicine vol. 15 3267-3279. 8 May. 2020, doi:10.2147/IJN.S245326
[6] Wang, Wei et al. “Nano-drug delivery systems in wound treatment and skin regeneration.” Journal of nanobiotechnology vol. 17,1 82. 10 Jul. 2019, doi:10.1186/s12951-019-0514-y