Lipozom Nedir ?
Lipozomlar, çevreleyen çözücünün bir kısmını kendi içlerine kapatan kavisli lipit çift katmanlarından oluşan küresel, kapalı yapılardır. Bir lipozomun boyutu 20 nm'den birkaç mikrometreye kadar değişir. Her biri yaklaşık 4 nm kalınlığa sahip bir veya birkaç eşmerkezli veya eş merkezli olmayan membrandan oluşabilir. Fosfolipitler (doğal, sentetik, semisentetik), yük verenler (pozitif, negatif) ve kolesterol olmak üzere üç temel bileşene sahiptirler.
Şekil 1. Lipozom Yapısı
Lipozomların ana bileşenleri, suda çözünen hidrofilik baş bölümü ve yağda çözünen hidrofobik bir kuyruk bölümü içeren amfifilik moleküller olan fosfolipidlerdir. Fosfolipidlerin bu özelliği lipozomlara sulu ortamda kendi kendine kapanma gibi benzersiz özellikler verir ve onları gıda, kozmetik, tarım ve eczacılık gibi farklı alanlardaki uygulamalarla ideal bir taşıyıcı sistem haline getirir. Lipozomun önemli bir avantajı, aynı anda farklı çözünürlüklere sahip iki materyali birleştirip serbest bırakabilmesidir [1].
Kozmetikte Lipozomlar
Modern genetik mühendisliği ve gen rekombinant teknolojisi, genetik kodlarını değiştirmek ve belirli proteinleri veya polipeptitleri üretmeye zorlamak için genetik materyalin, yani DNA fragmanlarının çeşitli hücrelere ve mikroorganizmalara verilmesine dayanır. Gen transferinde kullanılan nükleik asitler büyüktür, yüksek oranda yüklüdür ve hidrofiliktir ve bu nedenle hücre zarları arasında aktarımı kolay değildir. Pozitif yüklü kolesterol içeren lipozomlar kullanılarak azaltılmış toksisitede daha iyi transfeksiyon verimleri bulundu. Özellikle in vivo olarak transfeksiyonu iyileştirmek için birçok yeni katyonik lipid sentezlenmektedir. Bu yöntem gen terapisinde kullanıldığı gibi kozmetikte de kullanılabilir [2].
Şekil 2. Kozmetik Ürünler
Lipozomlar hem kozmesötik materyallerin araçları hem de aktif ajanlar olarak rol oynayabilir. Cilt egzamadan etkilendiğinde veya nem eksikliği nedeniyle hasar gördüğünde, boş lipozomlar cilt lipidleri, proteinler ve karbonhidratlarla yüksek derecede etkileşime girerek cildin normal duruma dönmesine yardımcı olur ve stratum corneum'un savunma işlevini düzgün bir şekilde yerine getirmesini sağlar.
Aktif bileşenlerin taşınması için taşıyıcılar olarak kullanıldıklarında oldukça avantajlı olabilirler. Taşınan bileşenlerin kendi etkisinin yanı sıra penetrasyon, çözünürlük veya stabiliteyi artırabilirler, ve bu etkinin uzun ömürlü olmasını sağlayabilirler. Aynı zamanda içeriğindeki bileşeni istenen etki bölgesine hedeflemek, toksisiteyi azaltmak, farmakokinetik ve farmakodinamik üzerindeki kontrolü artırmak ve ürünü uygun maliyetli hale getirmek için de kullanılabilirler [3].
Şekil 3. Nano Lipozomlar
Bazı Kozmetik Lipozom Türleri
Marinozomlar
Marinozomlar, yüksek oranda eikosapentaenoik asit ve omega-3 çoklu doymamış yağ asitleri olan docosahexaenoic asit içeren deniz lipit özlerinden yapılır. Cildin epidermal enzimleri tarafından metabolize edilerek, cildin iltihaplı sorunlarının çoğunu iyileştirmeye yardımcı olan antienflamatuar ve anti-proliferatif metabolitlerine dönüşürler. Toksisite çalışmaları, bu lipozom kategorisinin cilt ve göz teması için güvenli olduğunu da göstermiştir.
Maya Bazlı Lipozomlar
Bu lipozomlar maya hücrelerinden elde edilir ve cildi onarmaya, yatıştırmaya ve oksijenlendirmeye yardımcı olan C vitamini sağlar. Lipozomal formda cilt fibroblastlarını uyararak cildin daha sağlıklı hissetmesini sağlar. Lipozom taşıyıcı olarak kullanıldığında hücresel C vitamini alımı önemli ölçüde artar [3]
Niozomlar
Yağ asitleri ve noniyonik sürfaktanların birlikte vezikül oluşturarak üretilmiş kozmetik lipozomlardır. Niozomlar bilinen lipozomlara alternatif olarak üretilmişlerdir. Lipozomlardan daha ucuz , daha dayanıklı ve penetrasyonları daha yüksektir [1].
Kaynakça
MAZDA, F. , ÖZER, A. Y. , Kozmetoloji ve Dermatolojide Lipozom ve Niozomlar, FABAD J. Pharm Sci., 18, 121-128, 1993
LASIC, D.D., “Applications of Liposomes” , Liposome Technology, Inc. 1050 Hamilton Court, Menlo Park, California, USA 940
ASHTIANI, H.R. A., Parisa BISHE, P.,LASHGAR, N.A., NILFOROUSHZADEH, M. A., Sona ZARE, S., Liposomes in Cosmetics, Journal of Skin and Stem Cell In Press(In Press), July 2016, DOI: 10.5812/jssc.65815