Şekil 1. Alzheimer Aşısı [1]
Alzheimer Hastalığı bir ilerleyici nörodejenaratif hastalıktır ve yaşlılarda görülen bunamanın (demans) en yaygın türüdür. Küresel olarak 40 milyon insan demans hastasıdır [2]. Demans hastalarının %5-7’sini 60 yaş ve üzeri, %20’sini ise 85 yaş ve üzeri oluşturmaktadır [3]. Demans hastalığı birçok türe sahiptir. Alzheimer hastalığı ise bütün demans türleri arasında %60’lık bir orana sahiptir ve 2040 yılına kadar Dünya Sağlık Örgütü bölgelerinde 81 milyon kişinin Alzheimer hastalığına sahip olacağı düşünülmektedir [3,4].
Alzheimer hastalığına beyinde biriken AMİLOİD BETA ve TAU proteinlerinin sebep olduğu düşünülmektedir. Mikroglial hücreler bu proteinleri yok edemez ve senil plakları olarak birikirler. Bu proteinlerin beyinde birikmesi sonucu yavaş yavaş hücre ölümleri başlar. Bundan dolayı nöronlar arası bağlantılar kopar. Çoğunlukla hafıza kaybı ve bunamaya sebep olur ve ne yazık ki geri döndürülemeyen nörolojik bir hastalıktır. Alzheimer hastalarında fiziksel belirtiler haricinde nöropsikiyatrik ve davranışsal sorunlar da görülebilir [4]. Depresyon, uyku bozukluğu, günlük yaşam aktivitelerinde azalma gibi problemler ortaya çıkmaktadır. Bilim insanları, oldukça tehlikeli ve yaygın olan bu hastalığa tedavi bulabilmek için uzun zamandır çalışmaktadır. Hastalığın seyrini ve belirtilerini azaltmak için çeşitli farmakolojik tedaviler ve dans, müzik, masaj gibi farmakolojik olmayan yöntemler kullanılmaktadır [4]. Ancak hem kullanılan ilaçların yan etkilerinden dolayı hem de bu tedavilerin yetersizliğinden dolayı bilim insanları çok daha etkili olabilecek yeni yöntemler araştırmaya başladılar.
Şekil 2. Alzheimer Figürü [5]
Son zamanlarda bilim insanları Alzheimer hastalığında nörodejenerasyon önlenmesi için bir aşı geliştirmeye başladılar. Şimdiye kadar fareler üzerinde yapılan çalışmalarda başarılı sonuçlar elde edildi ve aşının insan deneme süreçlerine hazır olduğu belirtildi [6]. Moleküler Tıp Enstitüsü ve Kaliforniya Irvine Üniversitesi’nden bir araştırma ekibi AMİLOİD BETA VE TAU proteinlerinin birikmesini engelleyen ve yok edebilen antikorlar içeren bir aşı üretmeye çalıştı.
Bu iki proteinin arasındaki ilişkiden kaynaklanan nörodejenerasyonu engellemek için üretilen aşının kombine bir aşı olarak üretilmesiyle etkili olacağı düşünüldü. Avustralya’daki Flinders Üniversitesi’nden tıp profesörü Nikolai Petrovsky öncülüğündeki bir ekip de Irvine Üniversitesi ve Moleküler Tıp Enstitüsü’ndeki ekiple birlikte çalıştı. Önceki çalışmalar ayrı ayrı AMİLOİD BETA veya TAU proteinlerini engelleyici tedavi yöntemleri üzerineydi. Bu iki ekipten araştırmacılar eski çalışmaların başarısızlığını göz önüne alarak proteinlerin ilişkisinden dolayı birlikte yok edilmesi gerektiğini düşündüler ve bir kombinasyon tedavisinin daha etkili olabileceği sonucuna vardılar [7]. Ayrı ayrı AMİLOİD BETA ve TAU proteinleri için üretilen aşıları Advax adlı yeni bir adjuvada formüle ettiler [6]. Nikolai Petrovsky tarafından bu aşının, bağışıklık sistemini istenmeyen bu proteinleri toplayacak antikorları üretmek için uyaracak bir işlevi olacağı açıklandı.
Şu an için hayvan deneylerinde oldukça olumlu sonuçlar elde eden ekip, aşının insan denemelerine geçildiği takdirde yaşlı popülasyonları içerisinde grip aşısı gibi yaygın bir şekilde kullanılabileceğini öngörüyor [7].
KAYNAKÇA
[2] Marciani, D.J. Alzheimer's disease vaccine development: A new strategy focusing on immune modulation. Journal of Neuroimmunology. 287, 54-63. (2015).
[3] Rosalie M. Sterner BS, BA, Paul Y. Takahashi MD, Aimee C. Yu Ballard MD, PhD. Active Vaccines for Alzheimer Disease Treatment. Jamda. (2016). http://dx.doi.org/10.1016/j.jamda.2016.06.009
[4] Keleş, E. Uzm. Fzt. Özalevli, S. Prof. Dr. Alzheimer Hastalığı ve Tedavi Yaklaşımları. İzmir Kâtip Çelebi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi. 3(2): 39-42. (2018).
[6] Günay, A. M. (2019). İki Yıl İçinde İnsan Deneyleri için Yeni Bunama Aşısı Geliyor: Alzheimer Tarih mi Olacak?. Beyinsizler.
[7] Bozdağ, B. (2016). Yeni Alzheimer Aşısı, Grip Aşısı Kadar Yaygınlaşabilir. Bilimfili. https://bilimfili.com/yeni-alzheimer-asisi-cok-yayginlasabilir
Comments